Rotunda św. Gotarda w Strzelinie

Murowana z kamienia rotunda, datowana na pierwszą połowę XIII wieku, choć niektórzy badacze wskazują także na jej możliwą genezę z drugiej połowy XII wieku, przedstawia typ małego kościoła na planie centralnym, którego korzenie możemy odnaleźć w Czechach i Morawach. Na terenie Śląska znajdują się tylko dwie inne zachowane analogie: w Cieszynie oraz w Stroni koło Oleśnicy. W Polsce porównywalne rotundy istnieją także w Strzelnie na Kujawach i Grzegorzewicach na Kielecczyźnie.

W wyniku przebudowy dokonanej w XIV wieku, dawną półkolistą przestrzeń prezbiterialną zastąpiono prostokątną, również kamienną nawą, nakrytą dwuprzęsłowym sklepieniem i przykrytą dachem dwuspadowym. Następnie, w XV wieku, do istniejącej nawy dobudowano bliźniaczą nawę południową. Rotunda została również nadbudowana o murowane, ośmioboczne piętro, które przekształcono na dzwonnicę. Przeprowadzone przez wieki przebudowy zatarły pierwotny kształt budynku do tego stopnia, że niektórzy dawno temu badacze uznawali kolistą wieżę za pozostałość baszty obronnej.

Strzeliński kościółek na przestrzeni wieków pełnił ważną rolę dla polskojęzycznych mieszkańców tutejszej wyspy językowej. Jeszcze do XIX wieku był nazywany Polnische Kirche. Od 1574 roku zaczął służyć luteranom. Katolicy odzyskali go w 1698 roku, jednak już w 1709 roku ponownie przeszedł w ręce protestantów. Po II wojnie światowej, przez dłuższy czas nie był używany, aż w 1992 roku został przejęty przez strzelińską parafię Podwyższenia Krzyża Świętego.